Trasa

Mapa sieci Średzkiej Kolei Powiatowej

Średzka Kolej Powiatowa stanowiła niegdyś sporą sieć oplatającą tereny położone na południowy wschód od Poznania. W jej skład wchodziła wąskotorowa linia główna prowadząca z Kobylegopola do Środy o długości 45 km, oddana do użytku 23 czerwca 1902 roku i dalej 14 kilometrowy odcinek do Zaniemyśla - 1 maja 1910 roku.

Oprócz linii towarowo-osobowych wybudowano szereg odgałęzień wyłącznie towarowych. Od 1903 do 1949 roku we władaniu zarządu wąskotorówki była także linia normalnotorowa łącząca Kobylepole ze stacją Poznań Wschód przez Maltę oraz odgałęzienie towarowe do stacji Poznań Starołęka. Sieć wąskotorową stanowiły łącznie 52 stacje położone na terenach folwarków, dworów i majątków ziemskich.

W ramach budowy stacji Poznań Franowo w 1941 roku, zmieniono przebieg trasy z Kobylegopola do Spławia. W 1952 roku na świeżo włączonej w struktury PKP średzkiej wąskotorówce rozpoczyna się unifikacja torowiska z obowiązującego rozstawu 1000 na 750 mm. Prace rozpoczęto w Zaniemyślu bez przerywania ruchu pociągów. Cała sieć zyskała nowy węższy rozstaw wynoszący 750 mm w 1954 roku. Jednocześnie rozebrano pierwsze odgałęzienie na linii, prowadzące z Tulec przez Szewce do Kruszewni oraz Gowarzewa.

Lata 60-te to powolne wygaszanie ruchu osobowego na linii poznańskiej. Najprawdopodobniej w sobotę 27 maja 1967 roku po raz ostatni dwa planowe pociągi osobowe wyruszyły ze Środy i Kobylegopola, kolejno o 16:00 i 16:20, aby o 17:27 spotkać się na stacji w Krerowie. W dalszym ciągu prowadzony był ruch towarowy w tym transporterowy. Niespełna 5 lat później poznańską parowozownię definitywnie zamknięto. W latach 70-tych pokładano duże nadzieje w ruchu transporterowym do Tulec, na odcinku ze Środy do Tulec dokonano kompleksowej wymiany nawierzchni. W ramach modernizacji zastosowano bardziej wytrzymałe szyny oraz betonowe podkłady.

W 1976 roku dokonano rozbiórki odcinka Kobylepole - Spławie. W 1978 roku rozebrano odcinek Tulce - Połażejewo oraz okoliczne bocznice. Ostatni odcinek do Środy rozebrano w 1979 roku, jednak była to rozbiórka fragmentaryczna ponieważ jeszcze do początku lat 90-tych wzdłuż drogi z Pierzchna do Szlachcina można było zaobserwować zarośnięte torowisko. Również w Środzie ostatni fragment torowiska w stronę Kobylegopola kończył się przed starą drogą ze Środy do Kalisza - czyli ulicą Brodowską.

Na trasie zaniemyskiej znajdowały się dwa odgałęzienia boczne. Pierwsze z Żabikowa do Jaszkowa, zlikwidowane w 1975 roku, podczas budowy obwodnicy Środy. Drugie z Annopola przez Chwałkowo do Czarnotek i Brodowa, zlikwidowane w 1973.

Obecnie pozostał 14 kilometrowy odcinek ze Środy do Zaniemyśla, na którym znajduje się 8 przystanków osobowych. Poniżej wyszczególniono wszystkie z nich. Na poszczególnych stronach szczegółowo opisano stacje, lokalną historię oraz związane z nimi ciekawostki.